ලොව පුරා සිටින මිනිසුන්ට පිරිසිදු ජලය ගෙන ඒමේ දී වනාන්තර සුවිසල් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. වනාන්තර යෝධ ජල සංචිතයක් ලෙස ක්‍රියා කරන අතර, ඒවා සෙමින් පරිසරයට මුදා හැරීම මඟින් ජල චක්‍රය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යයි. එබැවින් වනාන්තරය සහ ජල චක්‍රය අතර ඇත්තේ ඉතාමත් සමීප සම්බන්ධතාවයකි.
ජලය වායුගෝලයේ ජල වාෂ්ප ස්වරූපයෙන් පවතී. වාෂ්පීකරණ ක්‍රියාවලිය මගින් එය ජල බිඳිති හෝ අයිස් ස්ඵටික අන්දමින් ඉහළ උන්නතාංශවලදී ඝනීභවනය වේ. සුළඟට මේවා දිගු දුරක් ප්‍රවාහනය කළ හැකිය. යම් ප්‍රමාණයකට ළඟා වූ පසු, ජල බිඳිති හෝ අයිස් ස්ඵටික වර්ෂාපතනයේ ස්වරූපයෙන් ගොඩබිම් මතුපිටට නැවත පැමිණේ.
වර්ෂාපතනයෙන් කොටසක් වෘක්ෂලතාදිය විසින් රඳවා තබා ගන්නා අතර එතැනින් කෙලින්ම වාෂ්ප වී යයි. වර්ෂාපතනයේ ඉතිරි කොටස පසට ගමන් කර පසෙහි මාර්ග නිර්මාණය කරයි. එමගින් ජලය පොළොවට ගැඹුරට කාන්දු වීමට ඉඩ සලසමින්, භූගත ජල ධාරිතාව නැවත පුරවයි. මෙම භූගත ජලය සෙමෙන් ගංගා සහ ඇළ දොළ වලට මුදා හරී. ගස් ඒවායේ මුල් හරහා පසෙන් ජලය අවශෝෂණය කර ඒවායේ කොළවල ඇති කුඩා සිදුරු හරහා වාෂ්ප ලෙස වායුගෝලයට මුදා හරියි. මෙම ක්‍රියාවලිය වනාන්තරය හුස්ම ගැනීම හා සමාන වන අතර එය වායුගෝලීය තෙතමනයට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් සපයයි. මෙම තෙතමනය, අනෙක් අතට, වලාකුළු සාදමින්, අවසානයේ වැසි ලෙස පොළොවට වැටෙයි.
ඒ අනුව වනාන්තර හා ජල චක්‍රය අතර සම්බන්ධතාවය මෙයින් ඔබට පැහැදිලි වනු ඇත.
මෙම වැදගත් ජල චක්‍රය නිසි පරිදි පවත්වා ගැනීමට ඇමසන් වනාන්තර විශාල දායකත්වයක් සපයයි. ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ අවට ප්‍රදේශවල දේශගුණයට වායුගෝලයේ සැලකිය යුතු තෙතමනයක් බලපාන අතර එමඟින් ඉහළ වර්ෂාපතනයක් ලැබේ. අවාසනාවකට මෙන්, පසුගිය වසර 50 තුළ, වන විනාශය හේතුවෙන් ඇමසන් වනාන්තරයෙන් 20% ක් පමණ අහිමි වී තිබේ . එම ප්‍රවණතාවය දිගටම පැවතුනහොත්, 2050 වන විට ඇමසන් වනාන්තරය ආපසු හැරවිය නොහැකි මට්ටමකට ළඟා වනු ඇති අතර එය මහා පරිමාණ පරිසර පද්ධති බිඳවැටීමකට තුඩු දෙනු ඇති බව විද්වතුන් පෙන්වා දෙයි. ජල චක්‍රය නිසි පරිදි පවත්වා ගැනීම සඳහා විශාල කර්තව්‍යක් ඉටුකරන මෙකී වනාන්තර සීග්‍ර ලෙස විනාශ වීම තුළ පරිසර පද්ධතියට සිදුවන බලපෑම අති මහත් වනු ඇත.
එසේ නම් දැන් අප වනාන්තරවල විනාශය ජල චක්‍රයට බලපාන ආකාරය කරුණු කිහිපය ඔස්සේ විමසා බලමු.
1. අඩු වර්ෂාපතනය
වන විනාශය ජලය පරිසරය හරහා ගමන් කරන ආකාරය මූලික වශයෙන් වෙනස් කරන අතර එය දේශීය වර්ෂාපතනයේ සිට ගෝලීය කාලගුණ රටා දක්වා සියල්ලටම බලපායි. වර්ෂාපතනයේ අඩුවීම වනාන්තරවලට සෘජුවම සම්බන්ධ වන නිවර්තන වැසි වනාන්තරවල මෙහි බලපෑම වඩාත් කැපී පෙනේ. මෙලෙස අඩු වර්ෂාපතනයක් බවට පරිවර්තනය වීම තුළ දිගු කාලීන නියඟයක් ඇතිවීමට හේතු පාදක වනු ඇත.
තවද, වායුගෝලයට අඩු ජල වාෂ්ප මුදා හැරීම හේතුවෙන් කලාපයේ සහ දුර බැහැර ප්‍රදේශවල පවා වර්ෂාපතනය අඩු විය හැකිය. මෙය විෂම චක්‍රයක් නිර්මාණය කළ හැකිය.
2. ජලය බැසයාම සහ පාංශු ඛාදනය
වනාන්තර එළි පෙහෙළි කළ විට භූමිය නිරාවරණය වර්ෂාපතනය පසට සෘජුවම බලපානු ලබයි. මෙය මතුපිට ගලායාම වැඩි කිරීමට හේතු වන අතර එයින් අදහස් වන්නේ වැඩි ජලය භූමියට පොඟවා ගැනීමට වඩා ඉක්මනින් ගලා යන බවයි. වැසි ජලය මතුපිට පස් සෝදා හරින විට පාංශු ඛාදනය වේගවත් වන අතර, වටිනා පෝෂ්‍ය පදාර්ථයන් ගංගා සහ ඇළ දොළවලට රැගෙන යයි.
පාංශු ඛාදනය ගංවතුර අවදානම වැඩි කරන අතර දූෂක ද්‍රව්‍ය ජල කඳන් තුළට ඇතුළු වීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩි කරයි.
මෙම ජල ගැලීම් වැඩිවීම, විශේෂයෙන් බෑවුම් සහිත බෑවුම් සහිත ප්‍රදේශවල, හදිසි ගංවතුර තත්ත්වයන්ට හේතු විය හැක. කාන්දු වීම අඩු වීම යනු භූගත ජලය නැවත ආරෝපණය වීම අඩුවීමයි, විශේෂයෙන් නියඟ කාලවලදී පරිසර පද්ධති සහ මිනිස් ජල සැපයුම් පවත්වා ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන භූගතව ගබඩා කර ඇති ජලය අඩුවීමයි.
3. කාන්තාරීකරණය සහ ඉඩම් පරිහානිය
ගස් අහිමි වුවහොත්, භූමිය වියළී යන අතර, එමගින් කාන්තාරකරණය සිදුවිය හැකිය. තෙතමනය රඳවා ගැනීමට භූමියේ ධාරිතාව අඩුවීම කෘෂිකාර්මික ඉඩම් සහ මානව ජනාවාස සඳහා ද දැඩි තර්ජනයකි.
මෙම ජල ගැලීම් වැඩිවීම, විශේෂයෙන් බෑවුම් සහිත ප්‍රදේශවල, හදිසි ගංවතුර තත්ත්වයන්ට හේතු විය හැක.
නියඟ කාලවලදී පරිසර පද්ධති සහ මිනිස් ජල සැපයුම් පවත්වා ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන භූගතව ගබඩා කර ඇති ජලය අඩුවීම මෙමගින් සිදු වේ.
4. ගෝලීය කාලගුණ රටාව කෙරෙහි බලපෑම
කාන්තාරීකරණ ගෝලීය කාලගුණික රටාවන්ට විශාල බලපෑමක් ඇති කරයි. වායුගෝලය වියළීම නිසා සැතපුම් දහස් ගණනක් ඈතින් වර්ෂාපතනය වෙනස් විය හැකි අතර, කෘෂිකාර්මික ඉඩම්වලට බලපෑම් ඇති කර ගෝලීය ජල ප්‍රවාහය වෙනස් කළ හැකිය.
වන විනාශය කාලගුණික රටාවන්හි වෙනස්කම් වලට තුඩු දෙන අතර උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම, ආර්ද්‍රතා මට්ටම අඩුවීම, සුළං දිශාව වෙනස් වීම සහ ජල විද්‍යාත්මක චක්‍රයේ තවදුරටත් වෙනස්කම් ලෙස දැක්විය හැකිය.
කෙසේවෙතත් වනාන්තර නිසි පරිදි සංරක්ෂණය නොකළහොත්, එය අවසානයේ වර්ෂාපතනය අඩුවීමට හේතු වන අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ජල සම්පත් ක්ෂය වේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ජනගහනයට ලබා ගත හැකි පිරිසිදු ජලයේ සැලකිය යුතු අඩුවීමක් සිදුවනු ඇත.