ජෛව විවිධත්වය පරිසරයේ සුන්දරත්වය වැඩි කරන ප්‍රධානතම සාධකයයි. වනාන්තරය එහි නිවහනයි.
ජෛව විවිධත්වය මුළු මහත් පරිසරයට සුන්දරත්වයක් එක් කරනවා පමණක් නොව පරිසරය පද්ධතියේ ජීවය ආරක්ෂා කිරීමට ද මහත් කාර්යභාරයක් ඉටුකරයි.
මිනිස් ජනගහනයේ සීග්‍ර වර්ධනයත් සමග සිදුවන කෘෂිකර්මාන්තය, දැව කැපීම, නාගරීකරණය, යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය, ආදී මිනිස් අවශ්‍යතාවයන් සඳහා ගස් හා වනාන්තර කුඩා හෝ මහා පරිමාණයෙන් විනාශ කර දැමීම වන විනාශය ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකිය.
ලොව විශාලතම වැසි වනාන්තරය වන ඇමසන් වනාන්තරය විශාලත්වය වර්ග කිලෝමීටර් මිලියන 6.9ක් ලෙස සැලකෙනවා. ඇස්තමේන්තුගත ගස් විශේෂ 15,000 ක්, ගංගා පද්ධතියේ මත්ස්‍ය විශේෂ 3,000 ක් ඇති අතර දැනට විස්තර කර ඇති පක්ෂි විශේෂ 1,300 ක් ඇත. නමුත් එයින් 17% ක් පමණ මේ වනවිට විනාශ කර ඇති බව අනාවරණය වී තිබේ.
මෙලෙස වනාන්තර විනාශ කිරීම තුළ සත්ව වාසස්ථාන අහිමි වීමත් ස්වභාවික වාසස්ථානවලින් පිටත ජීවත් විය නොහැකි අවතැන් වූ සතුන් මිය යන විට සත්ව විශේෂ ගණන අවම වීමත් සත්ව ජනගහනය අඩු වීමට හේතු වන අතර, සමහරක් සතුන් වඳ වී යාමත්, සත්ව විශේෂ විවිධත්වය නැති වීමත් මගින් පරිසර පද්ධතිවල මූලික ව්‍යුහය අහිමි වීමත් සිදු වනු ඇත.
තවද දේශීය සත්ව විශේෂවලට වාසය කළ හැකි පරිසරයන් සමඟ, ඉතිරි වන සතුන් පහසුවෙන් ආක්‍රමණශීලී සත්ව විශේෂවලට ගොදුරු විය හැකි අතර එහි භයානක තත්වය වනුයේ පරිසර පද්ධති ස්ථායිතාව බිඳ වැටීමට ලක් වීමයි
සොබාදහම සංරක්ෂණය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංගමය (IUCN) මගින් සිදුකළ පර්යේෂණ ය වාර්තාවන්ට අනුව මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් ශාක හා සත්ව විශේෂවලින් 25% ක් පමණ වඳවීමේ අවදානමට ලක්ව ඇති බව සඳහන් වේ.
වන විනාශයෙන් වැඩිපුරම පීඩාවට පත්වන සතුන් මොනවාද?
ලොව පුරා සෑම මහාද්වීපයකම වන විනාශය හේතුවෙන් දැනට වැඩිපුරම බලපෑමට ලක්ව ඇති විශේෂ කිහිපයක් දෙස බලමු. ඔරංඔටන්, සුමාත්‍රා රයිනෝ, චිම්පන්සියන්, පිග්මි ස්ලොත්, මොනාර්ක් සමනලුන් ,කෝලාස්, ලෙමූර්ස්, ජගුවර් සහ අප්‍රිකානු අලි ඇතුන් ඊට උදාහරණ කිහිපයකි.
ඔරංඔටන්
ඔරංඔටන් බහුලව දක්නට ලැබෙන බෝර්නියෝ සහ සුමාත්‍රා ප්‍රදේශවල පාම් තෙල් නිෂ්පාදනය නිසා ඔවුන්ගේ වාසස්ථානවලට විශාල තර්ජනයක් එල්ල කොට තිබේ. වනාන්තර වාසස්ථාන එළි පෙහෙළි කරන විට, ඔරංඔටන්වරුන්ට ඔවුන්ගේ නිවාස සහ ආහාර ප්‍රභවයන් අහිමි වන අතර එමඟින් ජනගහනයේ තියුණු පහත වැටීමක් සිදු වේ.
සුමාත්‍රා රයිනෝ.
මෙම වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති රයිනෝ විශේෂය අග්නිදිග ආසියාවට ආවේණික වන අතර වනයේ ඉතිරිව ඇත්තේ 30 ක් පමණි. ඔරංඔටන් මෙන්, බෝර්නියෝ සහ සුමාත්‍රා දූපත් වල පාම් තෙල් සඳහා වනාන්තර එළිපෙහෙළි කරන විට, මෙම රයිනෝ සතුන්ට ආහාර, නවාතැන් සහ අභිජනන ස්ථාන සපයන ඝන, නිවර්තන වනාන්තර අහිමි වේ.
චිම්පන්සියන්
වනාන්තර විනාශය චිම්පන්සියන්ගේ වාසස්ථාන අහිමි වීමට ප්‍රධාන හේතුවකි . ඔවුන් ගස්වල ජීවත් වන අතර ආහාර, නවාතැන් සහ විලෝපිකයන්ගෙන් ආරක්ෂාව සඳහා ඒවා මත රඳා පවතී.
බොහෝ චිම්පන්සියන් ජීවත් වන බටහිර අප්‍රිකාවේ, 2000 ගණන් වන විට කෘෂිකාර්මික ව්‍යාප්තිය සඳහා ස්වදේශික වනාන්තරවලින් 80% කට වඩා සම්පූර්ණයෙන්ම එළි පෙහෙළි කර තිබුණි.
වනාන්තර එළි පෙහෙළි කරන විට, චිම්පන්සියන්ට ඔවුන්ගේ ස්වාභාවික වාසස්ථාන අහිමි වන අතර, ආහාර සොයා මිනිස් ජනාවාස වෙත සමීප වීමට සිදු වන අතර, එමඟින් මිනිසුන් සහ සතුන් අතර ගැටුම් සහ රෝග සම්ප්‍රේෂණය වීමේ සම්භාවිතාව වැඩි වේ.
පිග්මි ස්ලොත්
පිග්මි ස්ලොත් සතුන් දක්නට ලැබෙන්නේ පැනමා වෙරළට ඔබ්බෙන් පිහිටි කුඩා ඉස්ලා එස්කුඩෝ ඩි වෙරගුවාස් හි පමණි. මෙම කුඩා දිවයිනේ කඩොලාන වනාන්තර පිග්මි ස්ලොත් සතුන්ට ඔවුන්ගේ ප්‍රාථමික වාසස්ථාන සපයන අතර ආහාර සහ නවාතැන් සපයයි. සංවර්ධනය සහ දැව නිස්සාරණය සඳහා වන විනාශය මෙම ස්ලොත් සතුන්ට ලබා ගත හැකි සීමිත වනාන්තර ප්‍රදේශය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කරන අතර එමඟින් වාසස්ථාන අහිමි වීම සහ ඛණ්ඩනය සිදු වේ.
මොනාර්ක් සමනලුන්
මොනාක් සමනලුන් ඔවුන්ගේ ආකර්ෂණීය සංක්‍රමණ සඳහා ප්‍රසිද්ධය. නමුත් වාසස්ථාන විනාශය සහ දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් එල්ල වන තර්ජන නිසා මෙම විශේෂයේ තත්ත්වය මෑතකදී IUCN විසින් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති සමනලුන් ලෙස නම් කර ඇත.
කෝලාස්
මෙම සතුන් ආහාර සහ නවාතැන් සඳහා ඔවුන් යැපෙන යුකැලිප්ටස් ගස් වන විනාශය හේතුවෙන් සැලකිය යුතු ලෙස තර්ජනයට ලක්ව ඇත.
වන විනාශය කෝලා සඳහා පවතින වාසස්ථාන අඩු කරයි , ඔවුන්ගේ ජනගහනය ඛණ්ඩනය කරයි. යුකැලිප්ටස් ගස් අහිමි වීම ආහාර ලබා ගැනීමේ හැකියාව අඩු කරන අතර එමඟින් කෝලා ජනගහනය අතර මන්දපෝෂණය හා සාගින්න ඇති වේ.
ලෙමූර්ස්
කෘෂිකාර්මික ව්‍යාප්තිය, දැව කැපීම, පතල් කැණීම සහ අඟුරු නිෂ්පාදනය හේතුවෙන් වනාන්තර වේගයෙන් අතුරුදහන් වෙමින් පවතින මැඩගස්කර දූපතේ පමණක් මෙම ප්‍රයිමේටාවන් දක්නට ලැබේ.
2000 සිට 2016 දක්වා කාලය තුළ, හෙක්ටයාර මිලියන 3 කට අධික වනාන්තර ප්‍රමාණයක් අහිමි වී ඇති බවට ගණන් බලා ඇති අතර, එමඟින් ලෙමර් විශේෂ 61 ක් වඳ වී ගොස් ඇත.
වනාන්තර අහිමි වීම නිසා සතුන් දඩයම් කිරීම සහ සුරතල් සතුන් වෙළඳාම සඳහා අල්ලා ගැනීම වැනි මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වලට නිරාවරණය වේ.
ජගුවර්
ඇමරිකාවේ විශාලතම විශාල බළලුන් වන ජගුවර් , ඇමසන් වනාන්තරයේ පුළුල් වන විනාශය හේතුවෙන් තර්ජනයට ලක්ව ඇති බොහෝ විශේෂ වලින් එකකි.
වාසස්ථාන අහිමි වීම නිසා ජගුවර් මිනිස් ජනාවාසවලට සමීප වීමට බල කෙරෙන අතර, ආහාර සඳහා ගොවීන්ගේ භෝග සහ පශු සම්පත් ඉලක්ක කර ගැනීමට ඔවුන් දිරිමත් කරන අතර, පළිගැනීමේ ඝාතන සහ දඩයම් කිරීමේ අවදානම වැඩි කරයි .
අප්‍රිකානු අලි ඇතුන්
කෘෂිකර්මාන්තය සහ පශු සම්පත් ගොවිතැන සඳහා ඔවුන්ගේ වාසස්ථාන වන විනාශය අප්‍රිකානු අලි ඇතුන්ට ප්‍රධාන තර්ජනයක් එල්ල කරයි .
ආහාර, ජලය, සහකරුවන් සහ ප්‍රමාණවත් අභිජනන භූමියක් සොයා ගැනීම සඳහා ඔවුන් විශාල භූමි ප්‍රමාණයක් මත රඳා පවතී.
අප්‍රිකාව පුරා අලි ඇතුන්ගේ වාසස්ථාන වැඩි වැඩියෙන් ඛණ්ඩනය වෙමින් පවතින අතර, මෙම විශාල සතුන් සඳහා සම්පත් සහ හිඟයකට තුඩු දෙයි.
වැසි වනාන්තර විනාශ කිරීම තුළින් ශ්‍රී ලංකාවේ ජෛව විවිධත්වයට සිදු වී තිබෙන හානිය
ස්වාභාවික භෞමික පරිසර පද්ධති ආශ්‍රිතව පුළුල් ජෛව විවිධත්වයක් ඇති ශ්‍රී ලංකාව ආසියානු කලාපයේ වැඩිම සපුෂ්පික ශාක. උරගයින් වර්ග, උභයජීවීන් වර්ග හා ක්ෂීරපායී ආදී විශේෂ සත්ව ඝනත්වයෙන් ඉහළ රටකි.
වනාන්තර විනාශ වීම තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ ජෛව විවිධත්වයට ඇති ප්‍රධාන තර්ජන කිහිපයක් හඳුනා ගෙන තිබේ. මිරිදිය මත්ස්‍යයන් සඳහා ගංගා හැරවීම , සත්ව වාසස්ථාන අහිමි වීම සහ ඛණ්ඩනය වීම, කාබනික සහ අකාබනික අපද්‍රව්‍ය වලින් පරිසර පද්ධති දූෂණය වීම, අක්‍රමණික ශාක විශේෂ ව්‍යාප්තිය, සහ දේශගුණික විපර්යාසයයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ පමණක් දක්නට ලැබෙන ආවේණික වෘක්ෂලතා සහ සත්ත්ව විශේෂවලින් වැඩි කොටසක් ජීවත්වනු ලබන්නේ අවම ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ප්‍රතිශතයක් ඇති තෙත් සහ කඳුකර කලාපවලය. එබැවින් මෙම විශේෂ සඳහා තර්ජන තීව්‍ර වන බැවින් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලින් පිටත විශේෂ සංරක්ෂණය කිරීමට පියවර ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ.
මෙම වනාන්තර තුළ ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික දිවියා, දම් පැහැති මුහුණැති ලැන්ගර් වැනි දුර්ලභ හා වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති සත්ව විශේෂ සඳහා වාසස්ථාන සපයයි. මෙම වන විනාශ ක්‍රියාකාරකම්හි ප්‍රතිවිපාක පාරිසරික බලපෑම්වලින් ඔබ්බට විහිදෙන අතර එය ජාතියේ පාරිසරික ආරක්ෂාවට සහ සමස්ත යහපැවැත්මට බලපායි.
කෙසේ වෙතත් මෙකී වන විනාශය අවම කිරීම මගින් සිදුවන පාරිසරික බලපෑම් අවම කර ගත හැකි අතර මෙරට සත්ව විශේෂ ආරක්ෂා කිරීමට නම් වන විනාශය නතර කිරීම සහ වනාන්තර ආරක්ෂා කිරීම අප සැමගේ වගකීමක් සේ සලකා කටයුතු කිරීම ඉතාම වැදගත් වේ.
සටහන - බි.රාජපක්ෂ